(ఇందిరాగాంధీ వర్ధంతి సందర్భంగా)
ఊర్లకు దూరంగా ఉండే ప్రజలనుంచి, అడవుల్లోని గూడెపు సమూహాలవరకు, కాస్మోపాలిటన్ నగరాల ప్రజలవరకు — అందరి గుండెల్లో “అమ్మ”గా చెరగని ముద్ర వేసిన నాయకురాలు ఇందిరా గాంధీ. ఆమె పేరు వినగానే స్ఫురించే ఆ ధైర్యం, ఆ దృఢత, ఆ మాతృభావం — భారత రాజకీయ చరిత్రలో చిరస్థాయిగా నిలిచాయి.
బ్యాంకుల జాతీయకరణ ద్వారా ప్రైవేట్ వడ్డీవ్యాపారుల బంధాలనుండి రైతులను విముక్తులను చేయడం, “గరీబీ హఠావో” అనే నినాదంతో పేదల గుండెల్లో స్థానం సంపాదించడం, “రంగురాళ్ల నుండి రాకెట్ పరిజ్ఞానం వరకు” స్వయం సమృద్ధి సాధనకు చేసిన కృషి — ఇవన్నీ ఆమె దేశనిర్మాణ దృక్పథానికి నిదర్శనం.
యుద్ధం తన అభిమతం కాదని చెప్పినా, 1971 యుద్ధంలో పాకిస్తాన్ను చీల్చి బంగ్లాదేశ్ సృష్టి సాధించిన రణతంత్రం, ఆమె దృఢనిశ్చయానికి చిహ్నం. “శాంతి ప్రయోజనాల కోసం అణుసాంకేతికత” అంటూ పోక్రాన్ అణు పరీక్షలు జరిపిన ఆమె ధైర్యం భారతదేశాన్ని ప్రపంచవ్యాప్తంగా గౌరవనీయ స్థానంలో నిలిపింది. రాజ్యాంగ పీఠికలో “లౌకికవాదం” మరియు “సామ్యవాదం” అనే పదాలను చేర్చడం ద్వారా భిన్నత్వంలో ఏకత సాధించిన ఆమె రాజకీయ దూరదృష్టి అపూర్వం.
ఆపరేషన్ బ్లూస్టార్ పేరున ఉగ్ర మూకలను ఏరేసింది ఎవరికోసం..?
జాతిసమగ్రతను కాపాడేందుకేనని నాడు మా చిట్టి బుర్రలకు అర్థం కాలేదు.ఆపరేషన్ బ్లూస్టార్ పేరున ఉగ్ర మూకలను ఏరివేసిన చర్య జాతి సమగ్రతను కాపాడేందుకేనని,మనదేశం మరో చీలికను ఆపేందుకేనని నేడు మరింత స్పష్టంగా అర్థమౌతోంది. ఆ త్యాగం వెనుక దాగి ఉన్న దార్శనికత ఎప్పటికీ మరువలేనిది.
ఇందిరా గాంధీ పాలన యొక్క ఆర్థిక, విదేశాంగ మరియు సామాజిక కోణాలను మరింత లోతుగా….
1. భారతదేశ విదేశాంగ విధానంపై ప్రభావం
నాన్-అలైన్మెంట్ : ఆమె తండ్రి నెహ్రూ ప్రారంభించిన నాన్-అలైన్డ్ మూవ్మెంట్ ను బలోపేతం చేయడంలో కీలక పాత్ర పోషించారు. Cold War సమయంలో అమెరికా, సోవియట్ యూనియన్ కూటములకు దూరంగా ఉంటూ, భారతదేశ స్వతంత్ర విదేశాంగ విధానానికి పదును పెట్టారు.
సోవియట్ యూనియన్తో మైత్రి: 1971లో పాకిస్తాన్తో యుద్ధానికి ముందు సోవియట్ యూనియన్తో చేసుకున్న శాంతి, స్నేహం మరియు సహకార ఒప్పందం బంగ్లాదేశ్ విముక్తి పోరాటంలో భారతదేశానికి అంతర్జాతీయంగా మద్దతు లభించడానికి దోహదపడింది.
2. రాజ్యాంగ సంస్కరణలు
42వ రాజ్యాంగ సవరణ (42nd Amendment, 1976): అత్యవసర పరిస్థితి సమయంలో చేసిన ఈ సవరణను “మినీ రాజ్యాంగం” అని కూడా అంటారు. మీరు ప్రస్తావించినట్లుగా, ఈ సవరణ ద్వారా భారత రాజ్యాంగ పీఠికలో ‘సామ్యవాదం’ (Socialist) మరియు ‘లౌకికవాదం’ (Secular) అనే పదాలను చేర్చారు.
గమనిక: ఈ సవరణ ద్వారా కేంద్ర ప్రభుత్వానికి మరియు పార్లమెంటుకు ఎక్కువ అధికారాలు కట్టబెట్టడం తీవ్ర విమర్శలకు దారితీసింది, అయితే లౌకిక, సామ్యవాద నిబద్ధతను బలోపేతం చేసింది.
3. హరిత విప్లవం మరియు ఆహార భద్రత
హరిత విప్లవం : 1960ల చివర్లో ఇందిరా గాంధీ హయాంలోనే హరిత విప్లవం ఊపందుకుంది. ఈ కార్యక్రమం ద్వారా అధిక దిగుబడినిచ్చే విత్తనాలు మెరుగైన ఎరువులు, సాగునీటి పద్ధతులను ప్రోత్సహించి, భారతదేశాన్ని ఆహార ధాన్యాల కొరత నుండి ఆహార స్వావలంబన దిశగా నడిపించింది.
4. ప్రివీ పర్సులు రద్దు
సమతుల్య సమాజం కోసం: 1971లో రాజ్యాంగ సవరణ ద్వారా పూర్వపు రాచరిక సంస్థానాధీశులకు (Princely Rulers) స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తరువాత కూడా చెల్లిస్తున్న ‘ప్రివీ పర్సులు’ (Privy Purses) మరియు ప్రత్యేక హక్కులను రద్దు చేశారు. ఈ చర్య దేశంలో సమానత్వం మరియు రాజ్యాంగంలోని సామ్యవాద ఆశయాలకు అనుగుణంగా ఉందని ఆమె సమర్థించారు.
నాణేనికీ మరోవైపు .- జాతీయ అత్యవసర పరిస్థితి రోజుల్లో సమాఖ్యస్పూర్తి ని కాదని బలవంతంగా కేంద్రం తన ఆధిపత్యాన్ని ప్రదర్శించడం, స్వంతంత్ర న్యాయవ్యవస్థను కూడా తన ముందు చేతులు కట్టుకొనేటట్లు చేసిన ప్రయత్నం- చందమామకు మచ్చల్లా మిగిలాయి.జాతికి అనుభవపాఠాన్ని, గుణపాఠాల్ని కూడా నేర్పాయి.
అంతేనా.. నాటి ఆ చర్యలను వ్యతికేస్తూ ఉద్యమించిన ఓ తరం నాయకత్వం బాగా ఎదగడానికి కూడా దోహదపడ్డాయి.నిజమైన ప్రజాస్వామ్య పరిరక్షణకు, దాని స్ఫూర్తిని నిలిపేందుకు ఒక మంచి ప్రతిపక్షం ఉండటం కూడా చాలా అవసరమన్న స్పృహకు నాటి మీ చర్యలే పరోక్షంగా కారణమయ్యాయి. తర్వాత వాటిని సరిదిద్దుకున్న ఘనత కూడా మీదే.
మా స్కూల్లో మీరు చనిపోయిన రోజున అంటే..1984.,Oct. 31 న మా టీచర్లు మీగురించి,మీ మరణం,త్యాగం గురించి నాడు చెప్పినవన్నీ అక్షరసత్యాలేనని ఇప్పడర్థమౌతోంది. ఏ త్యాగాలు వృధాపోవనే పాఠం జాతి యావత్తుకూ మరింత విస్పస్టంగా అర్థమౌతోంది.
మీ త్యాగాన్ని జాతి ఎన్నటికీ మరవదు.ఎవరైనా హ్రస్వదృష్టితో రాజకీయకళ్ళద్దాల్లోంచి మిమ్మల్ని చూసేందుకు యత్నించినా.. కనబడేది “శక్తి” మాత సందర్శనం తప్ప… మరేమీ కనపడదు.
మరణించినా ఎప్పటికీ జాతి గుండెల్లో జీవించి ఉండేది కొందరే. మీకు మరణం లేదు.
ఘన నివాళులులతో…
– కె వి కృష్ణయ్య
ఏపి సచివాలయం
About the Author
