ప్రభుత్వాన్ని కూల్చేసిన ఒక తరం జెన్-జి

– నేపాల్ పరిణామాలు భారత్ కు సవాలు

(నవీన్)

నేపాల్ ప్రభుత్వం ఒకే ఒక్క తప్పుడు నిర్ణయం తీసుకుంది. దేశంలో సోషల్ మీడియా వేదికలను నిషేధించింది. ఈ చర్యే పెను సంక్షోభానికి దారితీసింది. దేశ జనాభాలో సగం మంది, ముఖ్యంగా యువతరం (జెన్-జి) సోషల్ మీడియాను విరివిగా వాడుతుంది. జెన్-జి అంటే 1990ల చివర, 2010ల ప్రారంభంలో జన్మించిన తరం. వీరు ఇంటర్నెట్‌తో పెరిగిన తొలి తరం కాబట్టి వీరిని ‘డిజిటల్ నేటివ్స్’ అని కూడా అంటారు.

ప్రభుత్వ నిర్ణయం వారిలో తీవ్ర ఆగ్రహం రగిలించింది. ఇది ప్రజల జీవన విధానంపై దాడిగా వారు భావించారు. నిషేధానికి వ్యతిరేకంగా మొదలైన నిరసనలు హింసాత్మకంగా మారాయి. పోలీసు కాల్పుల్లో 19 మంది ప్రదర్శనకారులు మరణించడంతో పరిస్థితి చేయిదాటిపోయింది.
ఈ ఘటనతో దేశవ్యాప్తంగా ఆందోళనలు వెల్లువెత్తాయి. ప్రధాని కేపీ శర్మ ఓలీ, అధ్యక్షుడు రామ్ చంద్ర పౌడెల్ ప్రభుత్వాలను ప్రజలు గద్దె దించారు. ఆగ్రహంతో పార్లమెంటు భవనాన్ని తగలబెట్టారు. దీంతో దేశంలో తీవ్ర అధికార శూన్యత ఏర్పడింది.

ఈ తిరుగుబాటుకు అసలు కారణాలు చాలా లోతుగా ఉన్నాయి. 17 ఏళ్లుగా నేపాల్ గణతంత్ర దేశంగా రాజకీయ అస్థిరతతో కొట్టుమిట్టాడుతోంది. వరుస సంకీర్ణ ప్రభుత్వాలు పూర్తికాలం పాలించలేకపోయాయి. నేపాలీ కాంగ్రెస్, రెండు కమ్యూనిస్టు పార్టీల మధ్య నిరంతర ఘర్షణలు పాలనను స్తంభింపజేశాయి. దేశంలో నిరుద్యోగం 21 శాతానికి చేరింది. మూడింట ఒక వంతు జనాభా ఉపాధి కోసం విదేశాలకు వలస వెళ్తోంది. వారి పంపిన డబ్బుతోనే దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ నడుస్తోంది.

ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో పాలక వర్గాల పిల్లలు (“నెపో కిడ్స్”) విదేశాల్లో విలాసవంతమైన జీవితం గడపడం ప్రజల ఆగ్రహాన్ని మరింత పెంచింది. వారి విలాసాల చిత్రాలు సోషల్ మీడియా ద్వారా ప్రజలకు చేరాయి. తమ కష్టాలకు, పాలకుల పిల్లల భోగాలకు మధ్య ఉన్న వ్యత్యాసం వారిని తీవ్రంగా గాయపరిచింది. పాలకవర్గంపై నైతిక legitimacy పూర్తిగా దెబ్బతింది. రాచరికం స్థానంలో మరో వారసత్వ పాలన వచ్చిందనే భావన బలపడింది.
ఈ అధికార శూన్యత పొరుగు దేశాలైన భారత్, చైనాలకు కొత్త సవాలు విసిరింది. గద్దె దిగిన ప్రధాని ఓలీ చైనాకు సన్నిహితుడిగా పేరుపొందారు. 2016లో భారత ప్రభుత్వం విధించిన ఆర్థిక ఆంక్షల తర్వాత నేపాల్ చైనాకు దగ్గరైంది. ఇప్పుడు నేపాల్‌పై పట్టు కోసం ఈ రెండు దేశాల మధ్య తీవ్ర పోటీ నెలకొంది. అయితే, ఇటీవలి కాలంలో భారత్-చైనా సంబంధాలు కొంత మెరుగుపడ్డాయి.

నేపాల్‌ను ఒక వివాదంగా మార్చుకొని తమ మధ్య మళ్ళీ ఉద్రిక్తతలు పెంచుకోవడం రెండు దేశాలకూ ఇష్టం లేదు. ఈ ఉమ్మడి ఆసక్తి నేపాల్‌లో త్వరగా స్థిరత్వం తిరిగి రావడానికి సహాయపడవచ్చు. ఈ సంక్షోభం పాత రాజకీయ వ్యవస్థ పతనానికి, కొత్త నాయకత్వ ఆవిర్భావానికి సూచిక. ఖాట్మండు మేయర్ బలేంద్ర షా వంటి యువ నాయకులు జెన్-జి నిరసనకారులకు ఆశాకిరణంగా మారారు. ఈ పరిణామం నేపాల్ రాజకీయాల్లో ఒక కొత్త శకానికి నాంది పలుకుతోంది.

(రచయిత సీనియర్ జర్నలిస్టు)